چک الکترونیکی در صنعت بانک ایران

چک الکترونیکی یکی از گام‌های بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور در جهت ارایه خدمات غیرحضوری است بر اساس تبصره الحاقی به ماده یک قانون صدور چک مصوب سال 1397 امکان صدور چک های الکترونیکی داده پیام به صورت قانونی فراهم شد و این نوع چک نیز مشمول قوانین و مقررات مرتبط با چک های کاغذی قرار گرفت.

در راستای اجرایی شدن صدور چنین چک هایی هم بانک مرکزی مکلف شد ظرف یک سال از لازم الاجرا شدن این تبصره زیرساخت ها و اقدامات لازم برای صدور و مطالبه چنین چک‌هایی را فراهم کند سرانجام هم 21 ابان سال 1401 از اولین چک الکترونیکی رونمایی شد.

چک الکترونیک محصولی است که مشتریان شبکه بانکی را از مراجعه به شعبه بی‌‌نیاز می‌کند و تمام مراحل آن به صورت غیرحضوری قابل انجام است.

شخص درخواست‌‌کننده دسته‌‌چک می‌تواند دسته‌‌چک را در موبایل‌‌بانک یا اینترنت‌‌بانک خود درخواست داده و پس از بررسی‌‌های لازم، تعداد برگ‌‌های چک با شناسه صیادی در اختیار فرد قرار می‌گیرد. سپس فرد می‌تواند در موبایل‌‌بانک یا اینترنت‌‌بانک اقدام به صدور چک کرده و به کارتابل گیرنده ارسال کند.

در حال حاضر، ۱۲ بانک این خدمت را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. سایر بانک‌ها نیز در مراحل آزمون‌‌های فنی محصول خود هستند و با ادامه این روند، چک‌‌های الکترونیک به مرور جایگزین چک کاغذی می‌‌شوند.

بانک مرکزی همه بانک‌ها را به پذیرش بین بانکی چک‌‌های دیجیتال سایر بانک‌ها در سامانه چکاوک مکلف کرده است. تاکنون بیش از ۲۵۰‌هزار فقره چک الکترونیک در کشور صادر شده و قرار است طی سال‌های آینده تمامی چک‌‌ها، الکترونیک شوند.

تاکنون بانک‌های صادرات، تجارت، پارسیان، رفاه، کشاورزی، پاسارگاد، رسالت، ملت، گردشگری، توسعه صادرات، توسعه تعاون به سامانه چکاد (سامانه چک امن دیجیتال) متصل شدند و چک دیجیتال را عملیاتی کرده‌اند.

در بانک ملی نیز تمام زیرساخت‌های چک الکترونیک فراهم شده ولی هنوز به مشتری ارائه نشده است. بانک‌های مسکن و خاورمیانه نیز در مراحل پایانی فرآیند پیوستن به سامانه چکاد هستند. بانک‌های آینده و سپه نیز به‌زودی این سامانه را عملیاتی خواهند کرد.

توزیع مطالب  مرتبط با چک الکترونیک در منابع مختلف

بررسی سامانه هشتگ پیرامون چک دیجیتال و چک الکترونیک و توزیع مطالب منتشر شده در بسترهای مختلف در بازه زمانی مهر 1402 تا خرداد 1403 نشان می‌دهد، وبسایت‌های خبری و تلگرام دو بستر اصلی انتشار محتوا در این بازه بوده‌اند.

نکته‌ی قابل توجه حجم بالای مطالب منتشر شده در وبسایت‌های خبری است. این موضوع نشان می‌دهد که کمپین‌های گسترده‌ای در فضای شبکه‌های اجتماعی پیرامون چک الکترونیک انجام نشده است و خبرهای پیرامون آن در کنار رپورتاژها 50 درصد مطالب را شامل شده‌اند.

در فضای تلگرام با وجود تعداد کانال چند برابری نسبت به تعداد وبسایت‌های خبری، نصف تعداد مطالب خبرگزاری منتشر شده است.

روند انتشار مطالب پیرامون چک دیجیتال در بسترهای مختلف

نمودار روند انتشار مطالب پیرامون چک دیجیتال و بانک‌ها، نشان می‌دهد که در ما‌ه‌های آبان، آذر، دی و بهمن 1402 بیشترین توجه به این موضوع در رسانه‌ها شده است.

تعداد مطالب در این ماه‌ها به نسبت سایر ایام، جهش قابل‌توجهی داشته و در سال 1403 علیرغم افزایش تعداد بانک‌های ارائه دهنده خدمات چک الکترونیکی، تعداد مطلب قابل توجهی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی منتشر نشده است.

بنظر می‌رسد چون در سال 1403 کمپین قابل توجهی در فضای رسانه‌ای کشور درباره چک الکترونیکی اجرا نشده است، فرصت بسیار مناسبی برای بانک‌ها در این ایام وجود دارد تا با اجرای کمپین  به بهتر دیده شدن خدمات چک الکترونیک کمک کنند.

ابرواژه کلمات مطالب پیرامون چک الکترونیک

تصویر زیر نشان می‌دهد که محتوای مرتبط با چک الکترونیک و چک دیجیتال، بیشتر با چه کلماتی تولید شده‌اند. 

شاخص توجه 

برای تحلیل و مقایسه‌ی جامع وضعیت بانک‌ها با یکدیگر، شاخص میزان توجه طراحی و توسعه داده شده است. این شاخص بر اساس داده‌های زیر و ضریب نفوذ هر یک از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی محاسبه می‌شود.

هدف از طراحی این شاخص یکپارچه‌سازی داده و ارائه‌ی نتایج قابل فهم برای عموم بوده است. خروجی این شاخص یک نظام رتبه‌بندی بر اساس میزان توجه رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی به بانک بوده است.

در این شاخص سعی شده داده‌های هر شبکه‌ی اجتماعی به میزان اثرگذاری آن‌ اهمیت پیدا کند. داده‌های ورودی  این شاخص برای هر بانک به صورت تفکیک شده عبارتند از:

• تعداد کل مطلب منتشر شده در خبرگزاری‌ها، شبکه‌های اجتماعی و روزنامه‌ها
• تعداد مطالب تفکیکی مثبت، منفی و خنثی منتشر شده در هر خبرگزاری و شبکه‌های اجتماعی
• تعداد رسانه/اکانت یکتا که اقدام به تولید محتوا کرده‌اند.
• تعداد بازدید و فوروارد مطالب تلگرام
• تعداد لایک، کامنت و بازدید پست‌های اینستاگرام
• تعداد لایک و ریتوئیت توئیت‌های مربوط به هر بانک
• 

روند انتشار مطالب پیرامون چک دیجیتال برای هر بانک

مهمترین کمپین‌های تبلیعاتی پیرامون چک الکترونیک

مهم‌ترین کمپین‌ بانک‌ها پیرامون چک الکترونیکی در تلگرام

کمپین بانک کشاورزی و چک الکترونیکی چابک پربازدیدترین و پربازنشرترین کمپین مربوط با چک دیجیتال در میان بانک‌ها بود. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

بانک کشاورزی از خدمت جدید خود با عنوان «چابک» رونمایی کرد. دریافت همزمان چک کاغذی و چک امن دیجیتال، از مزایای استفاده از چک الکترونیکی بانک کشاورزی «چابک» است.

کمپین بانک ملت و چک الکترونیکی  آن با شعار اعتبار در در سر انگشتان شما در رتبه دوم پربازنشرترین کمپین‌ها تلگرامی بود. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

بانک به سادگی چک الکترونیک ملت صادر کنید، با چک الکترونیک بانک ملت، امنیت، سرعت و سادگی بیشتر را تجربه کنید، با چک الکترونیک، نگران گم شدن یا جعل و مشکلات چک های کاغذی نباشید. 

کمپین بانک صادرات به معرفی نسخه جدید بانکداری الکترونیک پرداخته و خدمات چکنو را از قابلیت‌های جدید این نسخه اعلام کرده است.

در این کمپین برای معرفی نسخه جدید بانکداری الکترونیک و چک الکترونیک آمده است:
نسخه جدید اینترنت بانک سپهر بانک صادرات ایران با قابلیت ارایه خدمات «چکنو» منتشر و در دسترس مشتریان قرار گرفت.

همچنین کمپین دیگری با عنوان  چکنوهای صادره از مرز دو میلیون برگ گذشت توسط بانک صادرات اجرا شد که مجموعا 7500 بازدید به همراه داشت و در 19 کانال تلگرامی نیز اجرا شد.

در این کمپین‌ها تمرکز بانک صادرات بر کانال‌های حوزه بازار سرمایه بوده است.

با توجه به تعداد فالوور کمتر این کانال‌ها نسبت به کانال‌های عمومی پرفالوور خبری و ورزشی، میزان بازدید کسب شده شاید عدد کمتری باشد ولی با توجه به اینکه خدمات چک، مخاطبین با پرسونای بیش از 30 سال و احتمالا کارمند یا اصناف و کسبه بازار هستند، لذا انتخاب محل انتشار آگهی در کانال‌های بورسی و مالی به درستی انتخاب شده است.

کمپین بانک گردشگری با شعار بانک گردشگری؛ بانک پیشرو در اتصال به سامانه چکاد هر چند که توسط کانال‌های زیادی اجرا نشد اما جز پربازدیدترین مطالب تلگرام محسوب می‌شود (سومین مطلب پربازدید تلگرام با حدود 83 هزار بازدید).

در این کمپین برای معرفی نسخه جدید بانکداری الکترونیک و چک الکترونیک آمده است:
بانک گردشگری در اخرین وضعیت رتبه بندی بانک ها در اتصال به سرویس های چکاد یکی از بانک های پیشرو کشور است. در این رتبه بندی و در بررسی وضعیت عملکرد بانک ها در اتصال به سامانه چکاد، بانک گردشگری در میان بانک های پیشرو قرار گرفته است.

مهم‌ترین کمپین‌ها پیرامون چک الکترونیکی در وب‌سایت‌های خبری

کمپین بانک صادرات با عنوان تسهیلات خرید دین با چکنو  در فضای خبرگزاری‌ها اجرا گردید. حدود 120 وب‌سایت خبری 29 بهمن 1402 این کمپین را اجرا کردند. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

 چکنو بانک صادرات ایران در دی ماه 1401 به عنوان نخستین چک امن دیجیتال نظام بانکی کشور راه اندازی و مورد استقبال مشتریان بانک قرار گرفته است.

تعداد چکنوهای صادره توسط مشتریان بانک تاکنون از مرز 3 میلیون و 680 هزار فقره گذشت.  چکنو به عنوان یکی از پیشروترین ابزار نقل و انتقال الکترونیکی پول با ویژگی های منحصر به فرد توسط بانک صادرات ایران در دسترس مشتریان و فعالان اقتصادی کشور قرار گرفت و بدون محدودیت در زمان و مکان و سقف ابزارهای متداول جابجایی پول از بستر امن بانکداری دیجیتال بانک صادرات ایران برخوردار است 

کمپین بانک صادرات در رابطه با برات الکترونیک و چکنو با حضور 102 وب‌سایت خبری در مهرماه 1402 برگزاری گردید. این کمپین بیشتر با محوریت برات الکترونیک اجرا شد ولی در متن آن به خدمات چک الکترونیک در بانک صادارات نیز اشاره مستقیم شد. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:
بانک صادرات ایران پس از عملیاتی کردن نخستین چک امن الکترونیک با عنوان «چکنو»، در صدور و استفاده از برات الکترونیک نیز در کشور پیشرو است،

 کمپین دیگر بانک صادرات  با عنوان چکنوهای صادره از مرز دو میلیون گذشت در آبان 1402 با حضور 97 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

مشتریان بانک صادرات ایران با دسترسی به «چکنو» به عنوان پیشروترین ابزار نقل و انتقال پولی و استفاده از ابزار چک امن دیجیتال، از مزیت های متنوع و فراوان این ابزار و بهره مندی از گستره شعب و ظرفیت تسهیل مبادلات پولی بین 45 میلیون مشتری، برخوردارند و بدون نیاز به مراجعه به شعبه، در هر زمان و مکان و بدون سقف مبلغ، اقدام به صدور چک امن دیجیتال می کنند.

کمپین دیگر بانک صادرات  با عنوان چکنو وثیقه تسهیلات خرد شد در خرداد  1403 با حضور 92 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

 بانک صادرات  با هدف تسهیل کار مردم در ارایه تسهیلات الکترونیکی شدن خدمات بانکی توسعه استفاده از چک امن دیجیتال و ارتقای امنیت و سرعت در مبادلات پولی و بانکی امکان پذیرش چکنو به عنوان وثیقه دریافت تسهیلات خرد تا سقف 300 میلیون تومان را فراهم کرد

کمپین دیگر بانک صادرات با عنوان جدیدترین نتایج استقبال از چکنو اعلام شد در اسفند  1402 با حضور 91 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

روند استقبال از چکنو بانک صادرات ایران از 11 دی ماه 1401 تاکنون با صدور بیش از 3 میلیون و 756 هزار برگ چکنو توسط مشتریان بانک دنبال شده و از این میان تاکنون بالغ بر 170 هزار برگ کارسازی و پاس شده است. 

کمپین بانک سپه در رابطه با چک الکترونیکی با حضور 83 وب‌سایت خبری در بهمن ماه 1402 برگزاری گردید.  این کمپین با عنوان  محصولات فناورانه بانک سپه رونمایی شد و با حضور 83 خبرگزاری اجرا گردید.در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

مدیرعامل بانک سپه در همایش سالانه معاونت فناوری اطلاعات و بانکداری دیجیتال از سه خدمت امضای دیجیتال احراز هویت غیرحضوری و صدور سفته دیجیتال در محصول دات نسل جدید بانکداری شرکتی نگین 2 و سامانه مبارزه با پولشویی از محصولات شرکت امید تک رونمایی کردند.

 کمپین بانک گردشگری  با عنوان بانک گردشگری بانک پیشرو در اتصال به سامانه چکاد در اسفند 1402 با حضور 69 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

 
اخرین وضعیت رتبه بندی بانک ها در اتصال به سرویس های چکاد چک الکترونیک منتشر شد در این رتبه بندی و در بررسی وضعیت عملکرد بانک ها در اتصال به سامانه چکاد بانک گردشگری در میان بانک های پیشرو قرار گرفته است.

کمپین بانک کشاورزی با عنوان  بانک کشاورزی اولین بانک پذیرنده چک الکترونیک سایر بانک ها در اردیبهشت 1403 با حضور 55 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

 
بانک کشاورزی به عنوان اولین بانک چک الکترونیک سایر بانک ها را از طریق ابزار های بانکی خود به صورت غیر حضوری و الکترونیک نقد می کند. تا کنون تنها بانک کشاورزی پذیرش چک الکترونیک سایر بانک ها به صورت غیرحضوری را عملیاتی کرده است.

کمپین بانک مسکن با عنوان سامانه چک دیجیتال چکاد به زودی در بانک مسکن راه اندازی می شود در بهمن ماه  1402 با حضور 45 خبرگزاری برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

 
بانک مسکن نیز نسبت به راه اندازی خدمت چک دیجیتال چکاد در درگاه همراه بانک خود اقدام کرده است که تمامی الزامات و نیازهای مشتریان مرتبط با موضوع چک در ان مد نظر قرار گرفته است

مهم‌ترین کمپین‌ بانک‌ها پیرامون چک الکترونیکی در ایتا

کمپین بانک کشاورزی  با عنوان بانک کشاورزی از خدمت جدید خود با عنوان «چابک» رونمایی کرد.  در آذر 1402 با حضور 64 کانال ایتا برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

اخرین با استفاده از «چابک» امکان صدور چک در هر زمان و مکان بدون نیاز به حمل دسته چک و کارسازی چک بدون نیاز به مراجعه به شعبه فراهم می شود.

کمپین دیگر  بانک کشاورزی با عنوان  بانک کشاورزی اولین بانک پذیرنده چک الکترونیک سایر بانک ها در اردیبهشت 1403 با حضور 19 کانال ایتا برگزار گردید. در این کمپین برای معرفی چک الکترونیک آمده است:

بانک کشاورزی به عنوان نخستین بانک، چک الکترونیک دیگر بانک ها را با ابزارهای بانکی خود به صورت غیرحضوری و الکترونیک نقد می کند.

در بازه زمانی گزارش در فضای تلگرام تنها 4 بانک کمپین قابل توجه و موفقی را اجرا کرده‌اند.

بانک‌های کشاورزی، صادرات، ملت و گردشگری درباره چک الکترونیک و خدماتی که در این حوزه ارائه می‌دهند کمپین‌هایی با همکاری کانال‌های تلگرامی اجرا کرده‌اند.

بانک کشاورزی پربازدیدترین کمپین را به خود اختصاص داده است. بانک صادرات تتها بانکی هست که چندین کمپین در بازه زمانی گزارش اجرا کرده است و بجای اینکه از تعداد زیاد کانال‌های تلگرامی برای یک کمپین بهره ببرد، چندین کمپین با تعداد محدودی کانال اجرا کرده.

کانال بورس 24 مهمترین کانال برای اجرای کمپین‌های بانک صادارات محسوب می‌شود. کانال خبر فوری ا 3.8 میلیون عضو تقریبا در تمامی کمپین‌های چک دیجیتال بانک‌ها حضور داشته است. رتبه‌بندی کمپین‌های بانک‌ها در تلگرام درباره چک الکترونیک نشان می‌دهد که بانک صادرات و کشاورزی در رتبه‌ اول قرار دارند، بانک ملت در رتبه دوم و بانک گردشگری رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.

در فضای خبرگزاری‌ها وب‌سایت‌های خبری، تعداد کمپین‌ها بالاتر بوده، در واقع بانک‌ها بستر خبرگزاری‌ها را برای اجرای کمپین چک دیجیتال به بستر تلگرام ترجیح داده‌اند. بانک‌های صادرات، سپه، گردشگری، کشاورزی و مسکن، تنهای بانک‌هایی بودند که در این بستر کمپین چک دیجیتال را اجرا کرده‌اند،

بانک صادرات با اجرای تقریبا 6 کمپین در این فضا، رتبه اول را به خود اختصاص داده است. اگر بخواهیم از لحاظ تعداد بازنشر کمپین‌ها را رتیه‌بندی کنیم. بعد از بانک صادرات کمپین بانک‌های سپه، گردشگری، مسکن و کشاورزی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

نکته قابل توجه در کمپین‌های خبرگزاری‌ها، استفاده از شناخته‌شده‌ترین خبرگزاری‌ها در اغلب این کمپین‌هاست. به‌عیر از کمپین باک کشاورزی بقیه بانک‌ها از طرفیت خبرگزاری‌هایی همچون ایسنا، ایرنا، فارس، تابناک و الف در کمپین‌های خود استفاده کرده‌اند. 

در فضای کانال‌های ایتا نیز تنها بانک کشاورزی بود که از این ظرفیت استفاده کرده و دو کمپین با حضور کانال‌های ایتا برگزار کرده است،

غیر از بانک مسکن هیچ بانکی در فضای ایتا اقدام به برگزاری کمپین چک دیجیتال نکرده است. کمپین بانک کشاورزی هم به‌نظر چندان موفقیت آمیز نبوده چون بازدید بسیار کمی را به خود اختصاص داده است،

برای مثال یکی از کمپین‌ها که در کانال خبر فوری با  بیش از 579 هزار عض اجرا شده، کمتر از 6 هزار بازدید به همراه داشته یعنی حدود1 درصد اعضای کانال این مطلب را مشاهده کرده‌اند.

در فضای توییتر هیچ کمپین با مطلب قابل توجهی درباره چک الکترونیکی منتشر نشده است، فقط یک محتوا توسط اکانت تستادی درباره بانک تجارت و درخواست تست چک دیجیتال منتشر شده است که بازدید و لایک قابل توجهی هم به همراه نداشته است.