داستان ماگ‌های جنجالی دیجی کالا
اواسط بهمن 1402 در فضای توییتر، مطالبی بر علیه دیجی کالا منتشر شد. تعدادی از کاربران توییتر فارسی با انتشار تصاویری از یک سری ماگ که در فروشگاه اینترنتی دیجی کالا به فروش می‌زسید، مدعی شدند که نوشته‌های روی این ماگ‌ها توهین به ساحت مفدس ائمه‌اطهار است.
داستان از این قرار بود که یک تولیدکننده ماگ روی ماگ ها با استفاده از تصاویر فانتزی و اسامی دخترانه و پسرانه، جملات عمدتا طنزی را می‌تویسد تا ماگ‌ها به‌صورت اختصاصی و بنام خود مصرف‌کننده، به دست خریدار برسد.
روی یکی از ماگ‌ها جمله‌ای با عنوان این ماگ دهنی فاطمه‌زهرا است به همراه یک عکس کاریکاتور مانند، کشیده شده و این ماگ در فروشگاه دیجی کالا برای فروش عرضه شده بود.
برخی کاربران توییتر معتقد بودند که استفاده از این تصاویر و این جملات برای نام فاطمه زهرا، نوعی توهین به مقدسات محسوب می‌شود و باید با فروشگاه اینترنتی دیجی کالا برخورد شود. این کاربران با مخاطب قراردادن قوه‌قضائیه درخواست برخورد جدی با عوامل فروشگاه دیجی کالا را داشتند.
اولین توییت اعتراضی به دیجی کالا که عامل شکل گرفتن جریان منفی علیه دیجی کالا بود را را شاید بتوان در روز 16بهمن 1402 در فضای توییتر پیدا کرد. اکانت توییتری مینا رشیدی با انتشار اسکرین شاتی از فروشگاه اینترنتی دیجی کالا از بخش فروش کفش زنانه، به نامگذاری کفش‌ها با اسامی و القاب حضرت فاطمه(س) اعتراض کرد و مطالبه برخورد با دیجیکالا را داشت.
بعد از این توییت، اکانت‌های دیگر که در فضای توییت عمدتا مذهبی یا به اصطلاح ارزشی شناخه می‌شوند، این توییت را بازنشر داده و درخواست برخورد قانونی با دیجیکالا را مطرح کردند.
دو روز بعد در اوایل صبح 18بهمن 1402 اکانت توییتری گزارشگر فوتبال که از اکانت‌های به اصطلاح ارزشی شبکه‌ی توییتر محسوب می‌شود، اسکرین شاتی از ماگ با نوشته فاطمه زهرا را در توییتر منتشر کرد و نوشت که دیجیکالا تنش میخاره. در واقع این توییت را می‌توان نقطه شروع بحران علیه دیجی کالا دانست.
بلافاصله بعد از این توییت کاربران همسو با این اکانت که بازهم عمدتا اکانت‌های ارزشی توییتر بودند، این توییت را منتشر کرده و خواهان برخورد جدی و قانونی با دیجی کالا شدند.
گروهی از مخالفین دیجی کالا و معترضین به فروش ماگ‌ها با مراجعه به ساختمان دیجی کالا و دیوارنویسی با شعارهایی از قبیل حرام کالا، اعتراض خود رو به فروش ماگ‌ها توهین‌آمیز در دیجیکالا نشان دادند که در فضای توییتر بسیار مورد انتقاد قرار گرفت.
هم‌‌زمان با حواشی ایجاد شده علیه دیجیکالا در فضای توییتر، دیجیکالا در وب سایت خودش با انتشار بیانیه‌ای نوشت که: دیجیکالا ضمن تاسف فراوان و عذرخواهی از مردم شریف ایران بابت وجود کالاهای یک فروشنده خاص که شائبه توهین به مقدسات را به وجود آورده، تمام اقدامات نظارتی را برای حذف کالاها و عدم تکرار این اتفاق انجام خواهد داد.
متن کامل بیانیه عذرخواهی دیجیکالا در رابطه با ماگ ها و توهین به مقدسات
یک روز بعد در 19بهمن 1402 حوالی ساعت ده صبح مهدی کشت دار مدیرعامل خبرگزی میزان وابسته به قوه قضاییه، در توییتی نوشت که: در پی انتشار تصاویر توهین‌آمیز به مقدسات از برخی محصولات ارائه شده در سایت دیجیکالا، دادستانی تهران علیه این شرکت اعلام جرم کرد.
دو روز بعد حوالی ساعت 9 شب 22بهمن 1402، حمید محمدی از بنیانگذاران و سهامدارن دیجیکالا خبر از بازداشت مدیرعامل دیجیکالا داد و در توییتر نوشت که: متاسفانه عصر امروز مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجیکالا علی‌رغم توضیحات و تلاش‌های صورت گرفته در این چند روز برای رفع سو تفاهم‌های اخیر، با حکم دادسرای امنیت بازداشت شد. تمام تلاشمون رو برای پیگیری موضوع انجام خواهیم داد. امیدواریم مسعود عزیز رو هر چه زودتر در کنارمون داشته باشیم.
و صبح 23 بهمن 1402 نیز در توییتی دیگر خبر از آزاد شدن مدیرعامل دیجیکالا داد:
دقایقی پیش، خوشبختانه مسعود طباطبایی عزیز از بازداشت موقتا آزاد شد و فردا صبح دوباره باید در دادسرا حضور پیدا کنه. امیدوارم که موضوع به بهترین شکل ممکن حل بشه.
و بعد از این توییت هم ظاهرا با تعهداتی که دیجیکالا به مقام قضایی داده، موضوع تا حد زیادی حل شد.
در این گزارش می‌خواهیم واکنش‌ها و بازخوردها به بحران دیجیکالا و ماگ‌های جنجالی در فضای توییتر را با هم مرور کنیم.
با استفاده از سامانه هشتگ به عنوان ابزار تحلیل و رصد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و بررسی توییت‌های منتشرشده پیرامون دیجیکالا مشاهده می‌کنیم که در بازه زمانی 16 تا 25 بهمن 1402 در مجموع نزدیک بیش از 16هزار توییت در این رابطه منتشر شده است،
این درحالی است که در مقایسه با بازه زمانی قبل متوجه می‌شویم که تعداد توییت‌های در این ده روز بیش از 15برابر شده و در واقع موضوع دیجیکالا به یک ترند در توییتر تبدیل شده است. بعبارتی تعداد توییت‌های منتشرشده پیرامون ماگ‌ها و دیجیکالا افزایشی بیش از 2هزاردرصدی نسبت به ده روز قبل خود داشت.
بررسی موضوعی توییت‌های منتشرشده پیرامون دیجیکالا و ماگ ها با استفاده از ابزار تحلیل موضوعی سامانه هشتگ، این امکان را فراهم می‌کند که توییت‌های منتشر شده را از لحاظ سوگیری و سنتیمنت( مثبت، خنثی و منفی) بودن وهمچنین محورهای مطرح شده دسته‌بندی کرد.
بر اساس محتوای منتشر شده در رابطه با دیجیکالا و ماگ‌ها می‌توان بازخوردها و اکنش‌های کاربران را در دسته‌های زیر قرار داد.
انتقاد به دیجی کالا:
کاربرانی که معتقدند بودند نامگذاری مدل کفش‌ها و داستان ماگ‌ها در دیجیکالا، توهین به مقدسات محسوب می‌شود و باید با دیجیکالا برخورد سفت و سخت قانونی بشود.
تخلفی در دیجی کالا صورت نگرفته:
کاربرانی که معتقد بودند که اسامی استفاده شده در نامگذاری کفش‌ها و ماگ‌ها، مانند بقیه اسم‌های رایج در کشور، هیچ تقدسی ندارند و صرفا یک اسم هستند و نباید به دلیل تشابه این اسامی به ائمه برای آن تقدسی قائل بود، کمااینکه نام بسیاری از اشرار هم می‌تواند از اسامی ائمه باشد.
این کاربران به بیانیه عذرخواهی دیجی کالا نیز انتقاد داشتند، آن‌ها معتقدند که دیجی کالا با انتشار این بیانیه، اصل تخلف را پذیرفته است و فقط توپ را به زمین فروشنده انداخته و بجای حمایت از فروشنده، تمام مسئولیت‌ها را متوجه فروشنده ساخته است و این رفتار حرفه‌ای محسوب نمی‌شود، درحالی‌که دیجی کالا می‌توانسته به‌صورت منطقی توضیح دهد که هیچ تخلفی صورت نگرفته است.
دیجی کالا مارکت پلیس است:
کاربرانی که معتقدند صرف‌نظر از اینکه فروش این اقلام در دیجی کالا توهین به مقدسات محسوب می‌شود یا نه نمی‌توان در این موضوع دیجیکالا را مسئول دانست، چون دیجکالا یک مارکت پلیس و سکو برای فروش محصولات است و نزدیک به 300 هزار نفر به‌عنوان فروشنده، محصولات خود را در دیجیکالا بفروش می‌رسانند و مسئولیت این قبیل شائبه‌ها با فروشنده است نه دیجی کالا که بستر را در اختیار کسبوکارها قرار می‌دهد.
حمایت از رقبای دیجی کالا:
کاربرانی که معتقدند افرادی و اکانت‌های که این بحران را برای دیجیکالا کلید زده‌اند، درد و دغدغه دین و مقدسات ندارند و برای اینکه در فضای رقابتی بتوانند، به دیجی کالا ضربه بزنند و آن را گرفتار بحران کنند، از موضوعاتی این‌چنینی استفاده ابزاری می‌کنند.
برای مثال پلتفرم‌هایی مانند باسلام که فروشگاه‌های اینترنتی نوپایی بوده و به جریان‌های ارزشی نزدیک‌تر است و به‌اصطلاح خودی محسوب می‌شود، از این بحران سود می‌برند و اگر قرار بود با این قبیل مسائل برخورد شود که احتمالا همین محصولات در باسلام هم بفروش می‌رسد. پس این دوگانگی در برخورد با تخلف، می‌تواند ریشه در مسائل رقابتی و بیزینسی داشته باشد.
ایجاد حس منفی برای سرمایه‌گذاران و نخبگان:
کاربرانی که معتقدند که این قبیل رفتارهای قهری و فشارها، در نهایت منجر به ایجاد حس منفی بر سرمایه‌گذاران در تمام حوزه‌ها بخصوص در حوزه‌های استارتاپی و تکنولوژی می‌شود و در نهایت رغبتی برای حضور و سرمایه‌گذاری در داخل کشور باقی نخواهد ماند. وزیر ارتباطات در واکنش به دستگیری مدیر دیجی کالا گفته است که این سکوها ما را از سکوهای خارجی بی‌نیاز کرده‌اند، باید آستانه تحمل را در مقابل آن‌ها بالا برد.
تغییر ترکیب سهام‌داران:
کاربرانی که معتقدند این قبیل فشارها در ظاهر به‌خاطر موضوعاتی مانند توهین به مقدسات صورت می‌گیرد؛ ولی در پشت پرده، اهداف کلانی همچون فشار به دیجیکالا برای تن‌دادن به خواسته‌ها و یا تغییر در ترکیب سهام‌داران دنبال می‌شود.
عباس عبدی فعال اصلاح‌طلب هم دررابطه‌با بحران دیجیکالا گفته است که در پشت این اتفاقات اهداف مالی، دنبال می‌شود و اگر موفق شوند، سراغ باقی کسبوکارها نیز خواهند رفت.
علی قلهکی از فعالین اصول‌گرا هم در توییتر خود دررابطه‌با دیجی کالا نوشت که: خوب یا بد تصمیم گرفته شده که آرایشِ سهام‌داران اصلیِ استارتاپ‌های بزرگ تغییر کرده و از سرمایه‌گذارِ خصوصی با منشأ “داخلی_خارجی” به سرمایه‌گذار داخلی با منشأ حاکمیتی تغییر پیدا کند! نکته مهم اینکه چرا هزینه این تصمیم باید به‌پای دین (فاطمه زهرا “س”) نوشته شود؟!
در مجموع می‌توان گفت که غیر از واکنش اولیه از سوی اکانت‌های ارزشی که همگی با سوگیری منفی درخواست برخورد قانونی با دیجی کالا را داشتند و همراهی قوه قضاییه با این درخواست و برخورد قضایی با دیجیکالا، سایر کاربران از تمام طیف‌های سیاسی و اعتقادی و فرهنگی، برخورد با دیجیکالا در این موضوع را منطقی ندانسته و به‌نوعی در موضع حمایتی از دیجی کالا قرار گرفتند.
در واقع برخلاف انتظار کاربرانی که این موج اعتراضی علیه دیجی کالا راه انداخته بودند، سایر کاربران با آن‌ها همراهی نکردند و فضای منفی مورد انتظار آن‌ها ایجاد نشد. در واقع پس از انتشار توییت‌ها توسط کاربرانی از طیف‌ها و سلیقه‌های متفاوت، این‌گونه به نظر می‌رسد که فضا به نفع دیجیکالا پیش رفت.